
Tăng trưởng GDP thực tế đang
chậm lại - Đồ họa : V.Cường
Hơn 20 năm nghiên cứu VN,
tôi khẳng định VN đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình (TNTB). Nó cũng như căn
bệnh cao huyết áp, rất khó có thể nói chính xác đã mắc bệnh khi nào, mà dấu
hiệu mắc bệnh giúp chỉ ra rằng cần phải đối phó.
“Sập bẫy” mà không biết?
* Dựa vào đâu để nói VN đã rơi vào bẫy TNTB, thưa ông? - Có nhiều dấu hiệu để
khẳng định điều đó. Thứ nhất, tăng trưởng GDP của VN chậm lại. Thứ hai, năng
suất lao động kém. Thứ ba, chuyển dịch cơ cấu ở VN chỉ mang tính hình thức.
Thứ tư là VN đã bị trì trệ trong các bảng xếp hạng toàn cầu và thứ năm là VN
đã gặp các vấn đề nảy sinh do tăng trưởng như ô nhiễm, tham nhũng, bong bóng
bất động sản, chênh lệch giàu nghèo... Cơ cấu kinh tế của VN
so với cách đây 20 năm có thay đổi nhưng nhìn kỹ thì không rõ. VN xuất khẩu
65% là hàng chế biến chế tạo, nhưng hầu hết là xuất khẩu của khu vực FDI. Còn
doanh nghiệp VN chủ yếu vẫn chỉ xuất khẩu được hàng dệt may, da giày, nông
sản... Nên một phần quan trọng trong tăng trưởng của VN không phải do bản
thân VN làm ra mà từ nguồn lực bên ngoài. | 
GS
Kenichi Ohno - Ảnh: V.Dũng |
Ngoài ra, tại các xếp
hạng toàn cầu như môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới, năng lực cạnh
tranh của Diễn đàn Kinh tế thế giới..., VN chỉ xếp hạng từ thấp đến trung bình
(trong năm 2013 xếp hạng từ 70-99). Việc VN ít có cải thiện trên bảng xếp hạng
không phải VN không làm gì, mà có làm nhưng mức cải thiện không bằng các nước
cùng được đem ra xếp hạng.
*
Theo ông, bẫy TNTB sẽ đem đến hệ quả gì cho VN nếu không vượt qua nổi?
- Rất rõ ràng, nguồn vốn
FDI vẫn đổ vào VN nhưng tăng trưởng của các bạn cứ chậm dần. VN có dân số trẻ
nên vốn FDI chắc sẽ vẫn đổ vào. Tăng trưởng cũng sẽ vẫn tiếp tục. Nhưng ở mức
thu nhập mới trên 1.000 USD/người/năm, còn quá sớm để chậm lại. Với tài nguyên
có hạn, dân số đông, khi tăng trưởng giảm, dân số cứ tăng thì nếu không tạo
thêm được giá trị, đời sống sẽ khó khăn hơn. Ví dụ dân số Nhật Bản đã già đi,
nhưng do họ đã được hưởng mức thu nhập cao nên vẫn được hưởng cuộc sống tốt. VN
cũng sẽ đối mặt với dân số già đi. Nếu không đạt mức thu nhập cao, người già và
thu nhập thấp sẽ khó đáp ứng được nhu cầu cuộc sống. Xã hội sẽ chịu nguy cơ bất
ổn.
*
Nói đơn giản, nếu mắc vào bẫy TNTB, VN sẽ không bao giờ đuổi kịp trình độ phát
triển của Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan?
- Thật ra nhìn vào các
nền kinh tế Đông Á phải chia ra hai nhóm. Nhóm một là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài
Loan, Singapore đã thoát khỏi bẫy TNTB và giàu có.
Nhóm thứ hai là Trung
Quốc, Malaysia, VN... Thế giới khi nói về bẫy TNTB thì thường hay nói tới ba
quốc gia này. Tuy nhiên tôi thấy ba quốc gia này cũng có sự khác nhau. Malaysia
chính sách cơ bản tốt nhưng doanh nghiệp không hiệu quả, chưa đáp ứng. Trung
Quốc thì doanh nghiệp tư nhân rất năng động nhưng bị mắc lực cản tham nhũng, ô nhiễm,
bất bình đẳng xã hội... VN thì tôi thấy cả hai vấn đề.
VN cần hành động hơn là nói
*
VN cần có giải pháp nào để thoát khỏi bẫy TNTB, thưa ông?
- Theo tôi, VN có hai
nhóm vấn đề cần thay đổi. Thứ nhất là thay đổi cách nghĩ của lãnh đạo mà VN vẫn
gọi là thay đổi tư duy và thứ hai là thay đổi chính sách. Cái thứ nhất quan
trọng hơn nhưng tôi không thể nói nên như thế nào. Bởi tôi chưa biết lãnh đạo
VN có nhiệt tình hay không, nên đưa ra nếu không được hưởng ứng thì rất phí. Chỉ
biết rằng tôi đã đi nhiều nước, gặp nhiều lãnh đạo thì sự năng động của họ tạo
khác biệt rất rõ. VN còn quan liêu. Cách làm của VN là trước một vấn đề, các
bạn thường tổ chức hội thảo nhiều, rồi nghiên cứu, viết đề xuất nhiều nhưng
hành động không bao nhiêu. Phương pháp làm chính sách này cần thay đổi.
Tôi biết khi tôi nói VN
đã rơi vào bẫy TNTB, sẽ bắt đầu có thảo luận xem đúng hay chưa. Nhưng tôi nghĩ
điều quan trọng nhất là VN cần phải làm gì trước vấn đề này. Hi vọng năm 2014,
tôi có thể nói VN đã lo ngại và đã đưa ra nhiều chính sách để thay đổi. Tôi rất
ngại việc thảo luận nhiều, sau đó quên việc cần làm.
*
VN nêu sẽ tập trung công nghệ cao, điều này sẽ giúp tránh bẫy TNTB?
- VN không nên đòi có
công nghệ cao ngay, mà nên đi từ công nghệ phù hợp với năng lực của mình đã,
học hỏi được công nghệ của các nước, từ đó tạo liên kết rồi sẽ dần nâng lên. VN
nên học cơ bản phù hợp năng suất, năng lực con người VN trước. VN cũng cần áp
dụng cấu trúc chính sách tốt hơn, thay đổi những điểm bị xếp hạng thấp. Danh
sách các mục tiêu cụ thể để giám sát được trong 3-5 năm tới. Một bảng lớn xác định
ai làm gì, khi nào và làm thế nào, đánh giá thành công hay thất bại. Tôi nghĩ
nếu được soạn thảo đúng cách, các văn bản chính sách sẽ chỉ dài 5-6 trang, dễ
thực hiện...
*
Ông có nói VN cần có một sản phẩm chế tạo chất lượng cao đứng đầu thị trường
toàn cầu. Ông nghĩ VN nên tập trung vào ngành nào để phát triển?
- Tôi không thoải mái lắm
khi trả lời câu này, vì chọn sản phẩm, ngành nào phụ thuộc thị trường và Chính
phủ của các bạn phải trả lời trước chứ không phải hỏi một chuyên gia nước
ngoài. Tuy nhiên, VN và Nhật đã thỏa thuận hợp tác phát triển các ngành như
đóng tàu, công nghiệp ôtô, công nghệ môi trường, điện tử... Nhiều ngành khác VN
có lợi thế nếu chính sách tốt, như thiết kế thời trang, linh kiện kim loại, hay
xe máy VN đã xuất khẩu được... Vấn đề là chính sách phải chỉ rõ VN sẽ làm gì để
đạt được, sẽ hành động như thế nào.
Thế nào là bẫy thu nhập trung bình? “Bẫy TNTB là tình huống
một nước bị mắc kẹt tại mức thu nhập nhất định với một nguồn lực và lợi thế
nhất định mà không thể vượt qua ngưỡng đó để trở nên giàu có hơn. Năm 2008,
VN đã đạt mức thu nhập bình quân đầu người 1.000 USD/người/năm và trở thành
nước có TNTB. Nhưng kể từ đó, dấu hiệu của bẫy TNTB trở nên rõ hơn. Nghĩa là
tôi đã thấy dấu hiệu “mắc bẫy” từ trước đó, nhưng vì VN chưa đạt mức TNTB nên
không ai nhắc tới” - GS Kenichi Ohno. |
Cầm Văn Kình
Theo Tuổi Trẻ
GS Kenichi Ohno khuyến
cáo nên đặt ra các mục tiêu phát triển trong thời gian tới như sau: * Giá trị gia tăng
của sản xuất chiếm 25-30% GDP (hiện nay khoảng 20%) * Thặng dư thương
mại của sản xuất là 5-10 tỉ USD (hiện nay thâm hụt 12,5 tỉ USD) * Ít nhất có một sản
phẩm chế tạo chất lượng cao đứng đầu thị trường toàn cầu (hiện mới chỉ có
hàng hóa cơ bản) * Đào tạo được một
số lượng nhất định các kỹ sư trong các ngành mục tiêu được cấp chứng nhận
chính thức * Tạo ra một số
lượng nhất định doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ được cấp chứng chỉ QCD... |
4,129
HỎI ĐÁP PHÁP LUẬT LIÊN QUAN