Một phiên tòa xét xử
tội danh hối lộ tại TP.HCM - Ảnh: Diệp Đức Minh
Ông Nguyễn
Quốc Hiệp, Viện trưởng Viện Khoa học thanh tra, cho biết: Biện pháp không xử lý
người đưa hối lộ đã được nhiều nước trên thế giới như Hàn Quốc, Singapore…
áp dụng. Theo ông Hiệp, tại các nước này có tới 90% vụ án tham nhũng là thông
qua cáo giác của người dân. Người tố cáo tham nhũng được bảo vệ nghiêm ngặt, cơ
quan chức năng xem họ là thông tin bí mật quốc gia.
Ngoài ra, người tố cáo tham nhũng còn được thưởng tới 20%
giá trị tài sản thu hồi từ vụ tham nhũng.
“Phải
hết sức cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì
không ai người ta tố cáo, tố giác tội phạm cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy
từng trường hợp, tạo thành án lệ” - Một luật sư công tác tại Trung tâm
trọng tài quốc tế
“Cứ thấy đưa là xử lý thì không ai tố cáo”
Trong khi đó, cũng theo ông Hiệp, tại VN, đưa hối lộ bị coi
là hành vi vi phạm pháp luật và bị xử lý hình sự. Đây có thể là rào cản đối với
người tố cáo tham nhũng mà cơ quan chức năng nên nghiên cứu để đưa ra biện pháp
như các nước nói trên. Tuy nhiên, ông Hiệp lưu ý: Mỗi nước có một đặc thù
riêng, nếu áp dụng biện pháp trên có thể tạo ra kẽ hở để kẻ xấu vu cáo, bôi nhọ
cán bộ, làm rối loạn bộ máy nhà nước.
Một luật sư công tác tại Trung tâm trọng tài quốc tế cũng
cho rằng, đưa hối lộ có nhiều loại, ví dụ đưa con đi cấp cứu thì buộc người mẹ phải
đưa hối lộ, trường hợp này là người mẹ vì cứu con; hoặc như có hàng hóa nông,
thủy hải sản bị kẹt tại cửa khẩu, doanh nghiệp lo bị thối nát, hư hỏng vì thủ
tục chậm nên phải đút lót hải quan để được sớm thông qua… thì đây là những đối
tượng nên được xem như là nạn nhân. Tuy nhiên, có những trường hợp người hối lộ
chủ động, cố tình thì cần phải xem xét truy cứu trách nhiệm. “Nhưng phải hết
sức cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì không ai
người ta tố cáo, tố giác tội phạm cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng
trường hợp, tạo thành án lệ”, vị này nói.
Ngoài ra, theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, Viện phó Viện Khoa học
thanh tra, hiện VN không giải quyết đối với tố cáo nặc danh về tham nhũng mặc dù
điều 39 Nghị định 120/2006/NĐ-CP quy định cơ quan công an, cơ quan thanh tra
nhà nước… có nghĩa vụ thiết lập, công khai số điện thoại, hộp thư điện tử và địa
chỉ tiếp nhận tố cáo về hành vi tham nhũng. Trong khi đó, nhiều quốc gia trong
khu vực có hành lang pháp lý bảo đảm cho tố cáo nặc danh đối với hành vi tham
nhũng đều được xem xét, xử lý kịp thời. Đây là kinh nghiệm cần tiếp tục nghiên
cứu để hoàn thiện cơ chế giải quyết tố cáo ở VN.
Người Việt "ngại" tố cáo
tham nhũng
Đầu tháng 7, Tổ chức Minh bạch
Quốc tế (TI) đã công bố kết quả khảo sát phong vũ biểu tham nhũng toàn
cầu lần thứ 8 đối với hơn 114.000 người tại 107 nước trên thế giới và ở VN. Kết
quả cho biết, 55% người dân VN được hỏi đã “cảm nhận” tham nhũng tăng lên trong
2 năm qua, kết quả này cao hơn mức trung bình là 48% ở khu vực Đông Nam Á. Chỉ
có 18% người VN cho rằng tham nhũng đã giảm, 27% cho rằng không thay đổi.
Đặc biệt, chỉ có 38% số người VN
được hỏi cho biết sẵn sàng tố cáo tham nhũng, tỷ lệ này thấp hơn mức bình quân
ở 6 nước Đông Nam Á là 63%. Trong đó, Malaysia là 79%. (T.S)
Luật nên phân tách từng trường hợp
Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ông Đỗ Văn Đương,
bày tỏ sự đồng tình về việc xem xét để không xử lý với trường hợp đưa hối lộ. Tuy
nhiên, ông cũng cho rằng “cần phải có sự phân tách rõ ràng về hành vi, đối
tượng”.
Theo ông Đương, hiện có 2 dạng đưa hối lộ cần phân biệt đó
là người đưa hối lộ bị ép buộc và người chủ động đưa hối lộ. “Đối với người bị
ép đưa nhưng họ không tự mình trực tiếp đưa hối lộ mà phải thông qua người khác
thì cũng xem như là một dạng bị ép buộc thì có thể miễn vì chúng ta đang khuyến
khích sự tố giác đó, nếu trị cả người bị ép buộc phải đưa thông qua người môi
giới thì sẽ làm hạn chế công tác phòng chống tham nhũng”, ông Đương nói.
Ở một góc độ khác, ông Nguyễn Sỹ Cương - Ủy viên thường trực
Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, phân tích tham nhũng tại VN thường bắt đầu từ việc
chạy chọt, chủ động đưa hối lộ, là cấu thành tội phạm. Tuy nhiên cũng có người
vòi vĩnh bắt phải đưa hối lộ. “Việc không xử lý người hối lộ chỉ có tác dụng
trong trường hợp người có chức vụ quyền hạn vòi vĩnh, nhưng có thể là không
nhiều. Trên thực tế có nhiều người làm sai, muốn hối lộ và họ sẽ không cáo giác
vì sẽ hỏng mục đích của họ”, ông Cương nói.
Luật sư Trịnh Thị Bình, Đoàn luật sư Hà Nội thì cho rằng:
“Luật Hình sự có quy định rõ về tội đưa và nhận hối lộ, tuy nhiên trong một số trường
hợp người ta xét thấy, mặc dù hành vi đủ cấu thành tội phạm, nhưng trong từng
hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, ví dụ người đưa hối lộ đưa rồi nhưng có
hành vi tích cực tố cáo, tố giác tội phạm thì có thể xem xét miễn truy cứu
trách nhiệm. Điều này không có nghĩa tòa án bỏ lọt tội”.
Khuyến khích họ nói ra sự thật
Trả lời câu hỏi này, một nhà ngoại
giao Đông Nam Á (đề nghị không nêu tên), nói với Thanh Niên: “Hệ thống tư pháp ở một số nước châu Á cho phép
trao quyền miễn tố đối với những ai đưa hối lộ nhưng sau đó tố cáo hành vi này
với các cơ quan chức năng. Ví dụ như ở Philippines, người đưa hối lộ quan chức
nhà nước không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nhằm khuyến khích những người
này thoải mái tự do làm chứng tại những phiên tòa xử các quan chức tham nhũng
đó. Ở Hàn Quốc, đạo luật chống tham nhũng cũng ghi rõ nếu hành động tố cáo tham
nhũng của một người dẫn đến việc người này có thể phải chịu trách nhiệm trước
pháp luật về hành vi phạm tội (đưa hối lộ) của mình, pháp luật sẽ xem xét giảm
nhẹ truy cứu hoặc miễn luôn trách nhiệm hình sự cho người này. Những điều khoản
tương tự cũng được áp dụng ở Malaysia
dành cho những ai tham gia vào các hoạt động rửa tiền”.
Nhà ngoại giao này nói: “Theo tôi,
đây là những điều khoản VN có thể nghiên cứu để đưa vào luật của mình nhằm tăng
cường bảo vệ cho những người dám đứng ra tố cáo hành vi tham nhũng và hối lộ, khuyến
khích họ nói ra sự thật mà không sợ bị trả thù hay trù dập”.
An Điền
Thái Sơn - Anh Vũ
Theo Thanh niên
4,226
HỎI ĐÁP PHÁP LUẬT LIÊN QUAN