
Ông Vũ Khoan, nguyên Phó thủ tướng Chính phủ - Ảnh:
Tuổi Trẻ.
Khả năng trả nợ mới quan trọng
Đến thời điểm này nhìn lại kinh tế Việt Nam năm
qua, theo ông đâu là những điểm sáng và đâu là những điểm chưa đạt được?
- Nhìn lại kinh tế Việt Nam năm 2015, theo tôi, nét nổi bật là có
dấu hiệu phục hồi tốt hơn trước, điều thường được thể hiện bằng cụm từ “chuyển
biến tích cực” trong các báo cáo thành tích.
Có hai nét nổi bật nhất: lạm phát giảm xuống và tốc độ tăng trưởng
có nhích lên. Đó là hai nét đặc trưng tích cực nhưng đồng thời cũng hé lộ một
số vấn đề khá quan trọng, nếu không muốn nói là nghiêm trọng.
Thứ nhất, quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng và nâng cao
hiệu quả của nền kinh tế vẫn chưa đủ mạnh, tốc độ tăng năng suất lao động có xu
hướng giảm. Thứ hai, đó là vấn đề ngân sách và nợ công.
Hiện nhiều ý kiến nói nợ công “đang ở ngưỡng an toàn” nhưng thực
ra, có nhiều mặt không an toàn, ví như: tốc độ gia tăng nhanh tiền trả nợ ngày
càng cao trong chi ngân sách, trái phiếu trong nước và quốc tế phải dành cho
trả nợ...
Theo tôi, vấn đề không phải nợ bao nhiêu mà khả năng trả nợ mới
quan trọng. Điều này ẩn chứa hai nguy cơ: một là, vốn đầu tư cho phát triển hạn
hẹp và hai là, gánh nặng nợ sẽ tăng thêm vì trái phiếu thực chất cũng là tiền
vay.
Như vậy, khi nhìn lại bức tranh của năm 2015 tôi cho rằng, về ngắn
hạn nền kinh tế của chúng ta vẫn tốt nhưng về dài hạn và bề sâu thì lại có vấn
đề, tức là mô hình phát triển chưa thay đổi.
Trong bối cảnh đó, ông nhận thấy có những ngành
nghề, lĩnh vực nào có sự hồi phục tích cực nhất trong năm 2015?
- Điểm mặt các ngành kinh tế chủ yếu của chúng ta trong năm 2015
có thể thấy không ít khó khăn, ví như: dầu khí phải chịu cú sốc giá giảm mạnh,
đóng tàu và vận tải biển chưa “bốc mạnh”, cơ khí có một vài điểm sáng nhưng
chưa phải nổi bật, ngành ôtô cũng chưa có chuyển biến gì nhiều...
Trong khi đó, các ngành khởi sắc vẫn là gia công, như: gia công
điện thoại di động, gia công may mặc, giầy dép, đồ gỗ... Còn bất động sản có
chuyển động nhưng đã đi vào ổn định vững chắc chưa thì cần theo dõi thêm.
Bên cạnh những điểm trên, điều tôi lo ngại nhất đối với kinh tế
Việt Nam năm qua là nông nghiệp. Bởi lẽ, Việt Nam vẫn là nước nông nghiệp, với
đa phần lực lượng lao động nằm ở nông thôn và trong ngành nông nghiệp, thế
nhưng trong năm 2015, cả sản lượng lẫn giá trị xuất khẩu nông sản đều có sự sụt
giảm.
Phải làm sao để “gien” Việt Nam tăng
Ngoài ngành nông nghiệp, còn vấn đề nào theo ông
cần phải “để mắt” tới trong các năm tiếp theo?
- Theo tôi, một mối quan tâm nữa là tỷ trọng nội - ngoại (doanh
nghiệp nội - doanh nghiệp ngoại) như thế nào cho thỏa đáng. Đây là vấn đề rất
lớn của nền kinh tế Việt Nam.
Tôi không phải là người bài ngoại, mà hiểu rõ rằng nền kinh tế
Việt Nam không thể phát triển nếu không có kinh tế đối ngoại. Nhưng, tỷ trọng
kinh tế đối ngoại đến đâu là thỏa đáng, để nền kinh tế Việt Nam vẫn đứng trên
đôi chân của mình và đem lại lợi ích trực tiếp cho kinh tế Việt Nam, là vấn đề
rất lớn.
Có thể thấy, năm 2014, khối FDI chiếm khoảng 67%
xuất khẩu, năm 2015 có thể cao hơn. Họ xuất siêu trong khi các doanh nghiệp nội
lại nhập siêu. Khối ngoại cũng đang đóng góp vào GDP ở mức trên dưới 20%, thậm
chí trong công nghiệp chiếm tới trên 50%. Hiện tại, Việt Nam đang hội nhập rất
sâu rộng, vậy tỷ trọng của nước ngoài sẽ tăng lên tới mức nào?
Theo tôi, vốn ngoại vào nhiều là tốt, nhưng phải làm sao để “gien”
Việt Nam tăng lên, chứ không phải ngược lại.
Đây là điều mà các nước trong khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc,
Trung Quốc, thậm chí Thái Lan, Malaysia... đã làm được điều đó. Vậy, ta thế
nào?
Các tổ chức trong và ngoài nước đang đưa ra
những báo cáo lạc quan về kinh tế. Với những kinh nghiệm của mình, ông dự báo
như thế nào về kinh tế Việt Nam năm 2016?
Cá nhân tôi hy vọng hơn, nhất là các quyết sách trong việc giảm
thời gian nộp thuế, thủ tục hải quan...
Năm 2016 có thể hy vọng đà hồi phục vẫn tiếp tục duy trì, chưa có
dấu hiệu nào khủng hoảng. Thể chế sẽ tiếp tục được cải thiện với các luật mới
ban hành như: Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp... tạo hành lang pháp lý thông
thoáng hơn, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.
Đây là một căn cứ để đảm bảo nền kinh tế sẽ tiếp tục tăng trưởng.
Điểm nữa là khi Việt Nam hội nhập sâu rộng như hiện nay, thì nguồn lực từ bên
ngoài vào sẽ tiếp tục thuận lợi, đầu tư cũng sẽ tăng. Với những điểm trên, hy
vọng nền kinh tế sẽ tiếp tục duy trì đà phát triển ổn định.
Nền tảng đó là gì?
Năm 2016 có nhiều sự kiện lớn diễn ra, nhất là Đại hội Đảng lần
thứ 12... Điều này sẽ có tác động thế nào đến sự phát triển của kinh tế Việt
Nam, thưa ông?
Có thể thấy, kinh tế Việt Nam trong năm 2016 sẽ chịu nhiều tác
động từ những sự kiện lớn: Đại hội Đảng lần thứ 12, tiếp đó là bầu cử Quốc hội
(tháng 5/2016), bầu ra Chính phủ nhiệm kỳ mới và các lãnh đạo bộ, ngành
mới.
Liên quan tới các sự kiện này, tôi thấy có mấy điểm đáng chú ý.
Thứ nhất, thời hạn đến năm 2020 Việt Nam cơ bản trở thành nước
công nghiệp xem ra không đạt và trong văn kiện chuẩn bị cho Đại hội Đảng cũng
đã thể hiện điều đó. Bây giờ ta quay trở lại nhiệm vụ nêu ra từ năm 1995 là đẩy
mạnh “xây dựng nền tảng”.
Vậy, nền tảng đó là gì và bằng cách nào?
Thứ hai, là xây dựng cái gì? Trong văn kiện đề ra tới 29 ngành
trọng điểm, trong đó có cả ngành công nghệ văn hóa! Trong kinh tế thị trường và
hội nhập quốc tế thì cầu và doanh nghiệp quyết định sản xuất cái gì chứ không
phải ngồi trong phòng lạnh mà quyết định được.
Thứ ba, là ai xây dựng? Doanh nghiệp Việt Nam hay doanh nghiệp
nước ngoài? Trong doanh nghiệp Việt Nam thì đó là doanh nghiệp nhà nước hay tư
nhân?
Những câu hỏi đó vẫn chưa tìm được câu trả lời cụ thể, rõ ràng.
Trong dự thảo văn kiện, vai trò doanh nghiệp tư nhân được nêu tương đối đậm hơn
nhưng doanh nghiệp nhà nước vẫn là chủ đạo.
Vậy mối tương quan giữa hai đối tượng đó như thế nào? Theo tôi,
những vấn đề trên vẫn cần làm rõ!
Trong bối cảnh như vậy, theo ông, đâu là những
điểm doanh nghiệp cần chú ý để đưa ra được chiến lược kinh doanh phù hợp nhất
trong năm 2016?
Tôi cho rằng, năm 2016 có một số điểm thuận lợi cần chú ý.
Thứ nhất, môi trường kinh doanh dù còn nhiều trắc trở nhưng sẽ
được cải thiện. Đây là cơ hội giúp hoạt động kinh doanh thuận lợi hơn.
Thứ hai, kinh tế đi lên thì tiêu dùng sẽ tăng lên.
Thứ ba, thị trường thế giới được mở ra, tức nguồn cầu tăng lên sẽ
có lợi cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần nắm bắt ba cơ hội này và tận dụng cải
cách về thể chế và khai thác thị trường trong nước.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi đó, vẫn còn nhiều thách thức
ảnh hưởng đến sự phát triển của các doanh nghiệp. Các thách thức đó có thể kể
đến như: kinh tế thế giới chưa phục hồi và quá trình này sẽ còn kéo dài, môi
trường kinh tế thế giới còn nhiều bất ổn; nền kinh tế Việt Nam đang mở cửa rất
rộng.
Dù các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương chưa
triển khai thực tế trong năm 2016 nhưng nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã nhảy
vào “lót ổ” trước từ rất sớm, không cẩn thận họ sẽ hưởng lợi nhiều hơn mình.
Hãy khởi nghiệp từ những điều nhỏ
Nhân dịp đầu xuân năm mới, ông có thể chia sẻ
những tâm tư, tình cảm của mình đối với cộng đồng doanh nhân, nhất là những
doanh nhân trẻ? Đâu là những điều các doanh nhân Việt cần làm để giúp doanh
nghiệp vững bước đi lên?
Có một điểm tôi băn khoăn là nhiều doanh nghiệp kêu là không biết
gì về các thỏa thuận FTA, trong khi đó các thông tin về những thỏa thuận này
đầy trên Internet. Nhiều cuộc giới thiệu các vấn đề liên quan đến FTA của các
cơ quan hữu quan, nhưng hầu như không có lãnh đạo doanh nghiệp đến dự, nếu có
thì cũng chỉ cử các nhân viên mới vào làm việc đến tham dự lấy tài liệu đi
về.
Lời khuyên chân thành của tôi dành cho các doanh nghiệp Việt Nam
là: đừng ngồi kêu mà hãy tự xoay sở! Chủ động tìm tòi thông tin, chủ động thu
xếp công việc, chủ động tìm kiếm đối tác, chủ động tụ lại với nhau, và nhất là
giữ cho được chữ tín, đừng để mất bạn hàng.
Còn với những bạn trẻ có đam mê kinh doanh, tôi có ba thông điệp.
Thứ nhất, hãy khởi nghiệp từ những điều nhỏ. Chịu khó quan sát
cuộc sống, và tìm thấy sự nghiệp của mình trong những cái nhỏ đó. Khi đã làm
thì cần làm đến nơi đến chốn, nếu không thì không khởi nghiệp được.
Thứ hai, khi đã quyết tâm làm thì làm một cách chuyên nghiệp, tận
tâm và tỉ mỉ.
Thứ ba, hãy sửa những lỗi trong văn hóa, nhất là văn hóa trong
kinh doanh. Nếu các bạn trẻ giải quyết được ba điểm trên, họ sẽ khởi nghiệp
được.
Ngô Hải
Theo Vneconomy
2,631