Ông Nguyễn Trần Bạt là
luật sư, chuyên gia kinh tế. Ông sáng lập Công ty Tư vấn đầu tư và chuyển
giao công nghệ (Investconsult Group) năm 1989, doanh nghiệp của ông là một
trong những công ty tư vấn đầu tiên được cấp phép hoạt động tư vấn trong lĩnh
vực đầu tư nước ngoài. Từ 1989 đến nay, ông là CEO và Chủ tịch Công ty này.
- Chính phủ đặt mục tiêu
cổ phần hóa 500 doanh nghiệp Nhà nước trước năm 2015, đề ra một số giải pháp
cứng rắn như thay thế lãnh đạo các đơn vị chậm cổ phần hóa... Ông cảm nhận
thế nào về mục tiêu và quyết tâm này?
- Tôi thấy đây không phải
mục tiêu dễ làm bởi những gì đã làm giờ rất khó khắc phục. Khi trước, Việt
Nam quyết định dồn các đơn vị thành các tập đoàn hoặc tổng công ty. Tập đoàn
hóa là khuynh hướng lớn, được xem như một triển vọng, như một sự phát triển,
cho nên tất cả mọi cái từ bé đến lớn đều chuẩn bị đi theo hướng ấy. Quá trình
chuẩn bị đó khá sâu sắc, dồn dập và giờ để ra khỏi hậu quả của nó là khó khăn
lớn cho bản thân họ cũng như toàn xã hội.
Ngay cả các ngân hàng
cũng được chuẩn bị theo hướng ấy nên đẻ ra khái niệm sở hữu chéo. Hình thức này
có cả ở các tập đoàn nhà nước, tư nhân, đan xen nhau tạo ra một mớ bùng nhùng
hết sức phức tạp, không dễ gì để ra khỏi.
Nói tái cấu trúc khó là
vì vậy, chứ chưa nói đến cổ phần hóa, vì cổ phần hóa chỉ là một giải pháp để tái
cấu trúc. Việc này theo nghĩa nguyên thủy thực chất là quá tư nhân hóa, tức là
phải có một khái niệm về sở hữu rành mạch để cho các tổ chức kinh tế có chủ sở
hữu rõ ràng. Còn cổ phần hóa của Việt Nam chưa có khái niệm rõ ràng về sở hữu,
biểu hiện rõ nhất là sở hữu chéo. Ngoài ra, Nhà nước muốn huy động vốn
thông qua bán cổ phần các xí nghiệp, nhưng lại chưa sẵn sàng buông quyền sở hữu
của khu vực kinh tế này ra. Đó cũng là cái khó.
- Vậy làm thế nào để
trong quá trình cổ phần hóa tới đây giảm bớt sự bùng nhùng, hạn chế sở hữu
chéo?

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trần
Bạt cho rằng sở hữu chéo là vấn đề lớn đối với tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà
nước.
- Xét về mặt nguyên tắc
là không có khả năng. Bởi vì chưa có giải pháp chính trị nào cho việc công khai
hóa các tài sản, nhất là tài sản tham nhũng. Để giải quyết vấn đề này phải
có chính sách ân xá kinh tế, giống như ở Ấn Độ, Indira Gandi làm tới hai lần.
Chúng ta chưa có chuyện ấy. Ở Trung Quốc người ta vẫn săn đuổi các ông chủ, săn
đuổi các tài sản tham nhũng, Việt Nam chắc chắn cũng không thể làm khác được.
Không có ân xá kinh tế
thì sẽ không có việc hợp thức hóa địa vị của một số tài sản. Tham nhũng trở
thành quốc nạn, tài sản công bị khấu vào tài sản tư, và bây giờ không có con
đường nào giải thoát tài sản tư để nó trở nên minh bạch, thì làm sao có thể có
giải pháp cổ phần hóa được.
Cổ phần hóa không phải là
rửa tiền. Không thể rửa tiền dễ như thế được. Có thể có những cuộc thương lượng
cụ thể cho từng công ty, cho từng xí nghiệp, từng dự án giữa các tập đoàn lợi
ích với nhau, nhưng cái đó chỉ tạo ra một vài dự án chứ không thể tạo ra nền
kinh tế. Không có giải pháp về chế độ sở hữu, không có giải pháp về ân xá
kinh tế thì không có cách gì giải quyết được.
- Nhiều động thái tích
cực đã được cơ quan quản lý và các doanh nghiệp thể hiện trong thời gian gần
đây. Ông đánh giá như thế nào về khả năng gỡ những "bùng nhùng" này
cũng như cơ hội thúc đẩy quá trình cổ phần hóa nhanh hơn?
- Thứ nhất là tôi thấy
vẫn còn quá sớm để kết luận ta đã nhìn được hết cái "bùng nhùng" để
giải quyết. Thứ hai là tích cực nói và tích cực gỡ khác nhau.
Tôi chưa thấy chút hy
vọng nào trong quá trình cổ phần hóa hiện nay. Chúng ta chưa có lý thuyết về
việc này. Trước đây tôi là người của Bộ Giao thông vận tải, chúng tôi từng làm
việc với nhà máy đóng tàu Song Mai, đóng tàu Hạ Long… Những cái đó sau này được
gom thành tổng công ty, thành tập đoàn. Bây giờ tháo gỡ thì các mảnh vụn của nó
vẫn có thể có lãi, nhưng ghép lại thành một cơ thể sống lại là chuyện khác. Nó
phải có hồn. Linh hồn của các cơ cấu mới là gì thì tôi chưa thấy có bất kỳ ủy
ban tái cơ cấu nào chỉ ra.
Ở tầm vĩ mô thì có vài
nét tích cực, nhưng cái cụ thể thì chưa đến vì chưa thoát ra được về mặt lý
thuyết. Định nghĩa về chế độ sở hữu vẫn chưa rõ ràng. Chưa có định nghĩa thì
sao giải quyết được vấn đề sở hữu chéo. Không xử lý được sở hữu chéo thì làm sao
xây dựng chế độ quản trị sở hữu được, trong khi đây trung tâm của quá trình
quản lý kinh tế vi mô.
- Đúng là có những nhà
đầu tư nhưng bên cạnh đó, cũng có cả kền kền. Doanh nghiệp Việt có đủ kinh
nghiệm để phân biệt đó là một vài nhà đầu tư hay một vài con kền kền không? Tôi
chưa có kết luận về chuyện này, nhưng thấy logic lập luận chưa rõ.
Nếu dừng lại ở mức đánh
giá toàn bộ triển vọng vĩ mô của nền kinh tế thì cũng có một số mặt thể hiện
tiến bộ của việc điều hành. Sự tiến bộ ấy có thể đem lại một vài kết quả cụ thể
trong tương lai, nhưng chắc chắn chưa phải bây giờ. Những quan điểm ban đầu có
tính chất vĩ mô về mặt chính sách có thể đem lại một vài kết luận, một vài bước
tiến trong việc định hướng một số kết quả. Nhưng định hướng và kết quả là hai
việc khác nhau. Việt Nam chưa ở giai đoạn đưa ra những đánh giá cụ thể mà mới ở
giai đoạn hy vọng các khuynh hướng tích cực.
Chí Hiếu
Theo Vnexpress.net
Để tập trung vào chủ đề
tái cơ cấu, buổi làm việc đầu năm giữa Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và các
tập đoàn tổng công ty năm nay được xác định là Hội nghị Triển khai nhiệm
vụ tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước. Sự kiện đang diễn ra tại Hà Nội sáng
nay (18/2). |
2,969
HỎI ĐÁP PHÁP LUẬT LIÊN QUAN