Ngày 29-7, Chính phủ đã ban hành Nghị
định 85/2013 quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Giám định tư pháp
(GĐTP), có hiệu lực từ ngày 15-9-2013. Pháp Luật TP.HCM trao đổi
với bà Nguyễn Thị Thụy, Trưởng phòng GĐTP (Cục Bổ trợ tư pháp, Bộ Tư pháp) về
những điểm mới đáng chú ý của văn bản này.
Thêm công cụ bảo vệ quyền lợi
. Phóng viên: Nghị định cho phép thành lập
văn phòng GĐTP, vậy người dân sẽ được hưởng lợi gì, thưa bà?
+ Bà Nguyễn Thị Thụy: Văn phòng GĐTP là tổ
chức GĐTP ngoài công lập, còn được gọi là giám định tư, sẽ được thành lập trong
lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng, cổ vật, di vật, bản quyền tác giả. Việc
ra đời các văn phòng GĐTP là bước tiến mới trong tiến trình nâng cao chất lượng
tố tụng; giúp người dân có thể chủ động thực hiện giám định để tạo lập và cung
cấp chứng cứ hữu hiệu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Việc ra đời các văn phòng GĐTP trong lĩnh vực xây dựng,
ngân hàng, cổ vật… giúp người dân có thể chủ động hơn để tạo lập và cung cấp chứng
cứ hữu hiệu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trong ảnh:
Giám định một công trình xây dựng. Ảnh: CTV
Bên cạnh tổ chức giám định công lập thực hiện giám định theo
trưng cầu của cơ quan tiến hành tố tụng, người dân cũng có thể yêu cầu giám định
tư để kiểm chứng kết quả nếu có nghi vấn. Điều này đảm bảo quyền dân chủ, minh
bạch chứng cứ trong tố tụng, người tham gia tố tụng có thêm niềm tin mà cũng
tâm phục, khẩu phục bản án xét xử.
. Nghị định 85/2013 cũng cho phép các tổ chức GĐTP công lập
được thực hiện giám định theo yêu cầu của cá nhân, tổ chức. Đây có thể xem là
hướng mở dịch vụ công đáp ứng nhu cầu người dân không?
+ Thật ra trước đây đã có quy định này rồi nhưng các phòng Kỹ
thuật hình sự ngành công an có làm dịch vụ hay không thì tùy thuộc quan điểm của
lãnh đạo ngành và địa phương. Có nơi do nhân lực ít nên không thể làm, có nơi
do chưa có cơ chế rõ ràng, ngại vi phạm quy định ngành nên cũng không dám làm.
Thực tế, cũng có thông tin rằng các ngân hàng, doanh nghiệp lớn có hợp tác mời
chuyên gia của ngành công an làm những kỹ thuật giám định giấy tờ, chữ ký…
nhưng không công khai.
Lần này, quy định mới giao cho các bộ soạn thảo thông tư hướng
dẫn trong lĩnh vực quản lý của ngành nên tin rằng sẽ tạo cơ chế, mở cửa cung cấp
dịch vụ. Đó là nhu cầu bức thiết của xã hội, không thể tránh né. Điển hình như
Phòng Kỹ thuật hình sự - Công an tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện dịch vụ giám định
số khung, số máy cho các phương tiện giao thông khi sang tên đổi chủ. Theo khảo
sát thì từ khi có dịch vụ này, tình trạng tiêu thụ xe gian, mua bán xe có nguồn
gốc bất hợp pháp từ buôn lậu, trộm cắp đã vắng bóng vì mọi người đều dễ dàng
phát hiện xe gian và biết rằng khi làm giấy tờ đăng ký sẽ chẳng thoát được.
Nếu vênh nhau, có trọng tài giải quyết
. Vậy nếu xảy ra trường hợp kết luận của hai tổ chức giám
định vênh nhau thì giải quyết thế nào?
+ Về mặt khoa học thì giám định không phải hoạt động hành
chính nên tính chính xác, khách quan của kết luận giám định không phụ thuộc
theo cấp Nhà nước mà phụ thuộc vào trình độ giám định viên, kỹ thuật công nghệ
xét nghiệm, thiết bị máy móc… Không phải Viện Pháp y quốc gia, Viện Khoa học
hình sự Bộ Công an có thẩm quyền cao hơn Trung tâm Pháp y cấp tỉnh, Phòng Kỹ
thuật hình sự tỉnh. Chủ yếu là do trình độ nghiệp vụ họ cao hơn, đầu tư máy móc
hiện đại hơn, công nghệ giám định cao hơn nên chất lượng kết luận giám định được
mọi người tin cậy nhiều hơn.
Luật GĐTP đã xác lập cơ chế giải quyết đối kháng giữa hai kết
luận giám định khác nhau. Đó là thành lập Hội đồng Giám định để thực hiện giám
định lại lần thứ hai. Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ quản lý về lĩnh vực
cần giám định sẽ quyết định thành lập hội đồng, gồm có ít nhất ba thành viên là
những người có chuyên môn cao và có uy tín trong lĩnh vực cần giám định, thực
hiện cơ chế giám định tập thể.
Có thể nói, đây là kết luận giám định gần như cuối cùng bởi
đã huy động tất cả nhân lực, kỹ thuật mức cao nhất. Trong trường hợp đặc biệt,
viện trưởng VKSND Tối cao, chánh án TAND Tối cao mới quyết định giám định lại
sau khi đã có kết luận của Hội đồng Giám định.
. Có ý kiến cho rằng việc giám định cổ vật, bản quyền…
khó thu hút giám định tư. Trong khi đó, nhu cầu giám định về chữ ký, giấy tờ,
ADN… rất lớn lại không được mở cửa với giám định tư, vì sao vậy?
+ Bà Nguyễn Thị Thụy: Những yêu cầu giám định đó
thuộc lĩnh vực kỹ thuật hình sự. Ngay từ khi xây dựng Luật GĐTP, Bộ Tư pháp đã
đề xuất mở rộng xã hội hóa một số kỹ thuật trong lĩnh vực này nhưng phía Bộ
Công an cho rằng vướng Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị, theo đó chủ trương xã hội
hóa GĐTP chỉ đối với một số lĩnh vực “có nhu cầu giám định không lớn, không thường
xuyên”.
BÌNH MINH
Pháp luật TP
2,690
HỎI ĐÁP PHÁP LUẬT LIÊN QUAN