
Đóng nhiều loại phí, thuế khiến doanh
nghiệp khó khăn về vốn để mở rộng đầu tư - Ảnh: Thanh Tùng
Mặc
dù thuế thu nhập doanh nghiệp đã giảm từ 25% về 22% nhưng theo đánh giá của
Ngân hàng Thế giới (WB), tổng thuế mà doanh nghiệp phải nộp vẫn cao hơn nhiều
nước trong khu vực, tới gần 39,4% lợi nhuận...
Trong
báo cáo Doing Bussiness 2016 vừa được WB công bố, doanh nghiệp VN phải dành gần
40% lợi nhuận để nộp thuế, chưa kể phí và các khoản chi phí “không tên” khác...
Thuế
“ăn” hết lợi nhuận
Bà
Nguyễn Minh Thảo - phó ban môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện
Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương - cho biết theo báo cáo 2016 của WB, tỉ
trọng thuế/lợi nhuận của doanh nghiệp VN đã giảm nhẹ so với báo cáo năm 2015
nhưng vẫn đứng ở mức khá cao, lên tới 39,4% lợi nhuận để nộp thuế. Và theo cách
tính của WB, các khoản được xem là thuế bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp,
thuế môn bài, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế... “Đó là chưa kể thuế VAT đã
không được WB tính vào” - bà Thảo cho biết.
Cũng
theo bà Thảo, dù tỉ trọng thuế trên lợi nhuận mà doanh nghiệp VN phải nộp thấp
hơn một số nước như Mỹ, Trung Quốc... nhưng cao hơn rất nhiều nước trong khu
vực. Cụ thể, tỉ lệ này tại Singapore là 18,4%, Thái Lan cũng chỉ khoảng 27,5%,
Campuchia 21%, Indonesia 29,7%... “Hàn Quốc là nước phát triển và có cách tính
thuế phức tạp nhưng tổng thu thuế cũng chỉ chiếm 33% lợi nhuận của doanh
nghiệp” - bà Thảo nói.
Trao
đổi với Tuổi Trẻ, nhiều chuyên gia cho rằng một trong những nguyên nhân
khiến tổng số thuế phải nộp trên lợi nhuận tại VN lên đến gần 40% là do mức nộp
vào Quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH) quá cao, lên tới 18%.
Theo
luật sư Trần Xoa - giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, nguyên nhân dẫn đến
tỉ lệ bảo hiểm phải nộp tại VN quá cao là do Quỹ BHXH chỉ mới được thành lập
vào năm 1994 nhưng bắt đầu chi lương hưu từ năm 1995 cho những người nghỉ hưu
trí trước thời điểm này, tức là những người chưa bao giờ hoặc chỉ mới đóng
BHXH.
“Đây
là lý do khiến BHXH phải dần tăng thu để bù đắp và mức hiện nay là quá cao đối
với doanh nghiệp” - ông Xoa nói. Chưa hết, theo các chuyên gia, dù thuế thu
nhập doanh nghiệp đã giảm nhưng nhiều sắc thuế khác lại tăng. Chẳng hạn, thay
vì giảm thuế theo lộ trình hội nhập, thuế suất thuế môi trường tại VN đã tăng
từ 1.000 đồng lên 3.000 đồng/lít xăng, tức tăng đến 300%. Đặc biệt, một khoản
đóng góp khác cũng khiến nhiều doanh nghiệp đau đầu là quỹ công đoàn.
Cụ
thể, kể từ năm 2013, theo Luật công đoàn (2012), tất cả doanh nghiệp đều phải
đóng phí công đoàn bằng 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho người lao
động, thay vì chỉ những doanh nghiệp có tổ chức công đoàn mới phải đóng phí như
trước. Khoản đóng góp này cũng là một gánh nặng của doanh nghiệp.
“Công
đoàn phải hoạt động từ đoàn phí công đoàn. Nếu tổ chức này mang lại lợi ích
thực sự, người lao động sẽ tự nguyện tham gia và đóng phí, đằng này lại buộc
doanh nghiệp phải chịu thêm khoản đóng góp này” - một chuyên gia nói.
Doanh nghiệp “kiệt sức”
Ông Lê Quang Hùng, chủ tịch HĐQT Công ty CP
Garmex Sài Gòn, cho biết dù thuế thu nhập doanh nghiệp đã giảm so với năm
trước, nhưng năm nay doanh nghiệp cũng chẳng dễ thở hơn chút nào vì mức đóng
BHXH theo quy định mới làm chi phí của doanh nghiệp bị đội lên rất cao. Cụ thể,
với việc gộp cả phụ cấp vào lương để đóng BHXH thay vì chỉ đóng BHXH theo lương
như trước, áp dụng từ năm 2016, số tiền BHXH mà Garmex phải nộp cho khoảng
4.300 lao động đang làm việc tại công ty đã bị thêm 6,7 tỉ đồng so với quy định
cũ.
Và đến năm 2018, nếu áp dụng việc đóng BHXH
theo mức lương thực trả (bao gồm lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung
khác), mức đóng BHXH của doanh nghiệp này sẽ tăng lên xấp xỉ 19 tỉ đồng, gấp
2,8 lần so với mức đóng trước đó!
“Lợi nhuận của doanh nghiệp làm được đã bị
bào mòn hết thì làm gì còn kinh phí trích ra để tái đầu tư, thay đổi trang
thiết bị” - ông Hùng nói.
Chưa hết, các khoản khác đang “ăn theo” mức
đóng BHXH cũng bị phình ra, như phí công đoàn phải đóng 2% trên quỹ tiền lương,
càng làm cho doanh nghiệp mất đi khả năng cạnh tranh, vốn đang rất kém so với
các nước có cùng lĩnh vực sản xuất.
Tương tự, tổng giám đốc một công ty sản xuất
giấy cho biết trước phải chi 863 triệu đồng/tháng để đóng BHXH cho gần 1.100
lao động, nhưng hiện nay phải đóng đến 1,46 tỉ đồng/tháng, tăng gần 70%. “Doanh
nghiệp chắt chiu từng đồng lợi nhuận một, phải cắc củm để dành nhiều năm mới có
kinh phí mở rộng mạng lưới phân phối, tăng cường hoạt động marketing. Nhưng các
khoản phí, lệ phí cứ tăng vù vù như vậy làm sao doanh nghiệp còn động lực để
phát triển” - vị này nói.
Trong khi đó, ông L.N.V., phó tổng giám đốc
Công ty giày HĐ (Bình Dương), cho biết kế hoạch đầu tư mở rộng thêm phân xưởng
sản xuất giày, trị giá gần 12 tỉ đồng, để cung ứng cho thị trường xuất khẩu lẫn
nội địa trong năm nay đã bị công ty tạm thời đình lại do chi phí phát sinh
nhiều, trong đó việc điều chỉnh lương, đóng BHXH theo quy định mới cộng các
khoản đóng khác đã làm tăng thêm hơn 1 tỉ đồng/tháng so với trước.
“Chúng tôi vẫn đang tính toán lại, chưa biết
khi nào kế hoạch mở rộng mới triển khai lại được. Cơ hội đón đầu TPP đã bị bỏ
qua nhưng biết làm sao được bởi rủi ro từ chi phí phát sinh khá lớn” - ông V.
cho biết.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, chuyên gia Phạm Chi Lan cũng cho
rằng mức thu tới khoảng 40% lợi nhuận là quá lớn, vượt quá mức chịu đựng của
các doanh nghiệp và đây chính là một trong những nguyên nhân khiến số doanh
nghiệp VN giải thể, dừng hoạt động lên tới hàng chục ngàn/năm trong mấy năm khó
khăn vừa qua. “Đóng đến 40% lợi nhuận thì lấy đâu ra mà tái đầu tư mở rộng sản
xuất, có vốn đầu tư cho khoa học công nghệ, con người...” - bà Lan nói.

Phải
nuôi dưỡng nguồn thu
Theo bà Nguyễn Minh Thảo, ngoài các khoản
thuế, trong thực tế doanh nghiệp còn phải đóng góp hàng trăm loại phí khác, như
phí giao thông, phí kiểm tra chuyên ngành (như một quả trứng gánh 14 loại phí
đã được Quốc hội nêu), phí kiểm dịch... “Nếu tính cả các loại phí, mức thực tế
doanh nghiệp phải đóng góp có thể không chỉ là gần 40% lợi nhuận mà còn cao hơn
nhiều” - bà Thảo nêu. Do đó, theo bà Thảo, nhiều doanh nghiệp không thấy hấp
dẫn khi mở rộng đầu tư là điều dễ hiểu.
Để nuôi dưỡng nguồn thu thay vì tận thu doanh
nghiệp đến “kiệt sức”, bà Thảo cho rằng nếu không giảm được các khoản thuế do
được quy định cứng trong luật, cơ quan quản lý cần rà soát, cắt giảm các khoản
phí như đã làm với phí trên quả trứng gà. “Đặc biệt, phí kiểm tra chuyên ngành
cần giảm đi. Đã là dịch vụ công, Nhà nước nên trả chứ không nên bắt doanh
nghiệp phải chịu” - bà Thảo nói.
Trong khi đó, theo luật sư Trần Xoa, trong tỉ
lệ đóng góp BHXH (18%) của doanh nghiệp, trừ 3% quỹ ốm đau và thai sản và 1%
quỹ tai nạn lao động, 14% còn lại được nộp vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Do đó, nếu Nhà nước chịu phần chi cho những
người chưa đóng hoặc mới đóng BHXH (trước thời điểm có Quỹ BHXH), phần đóng vào
quỹ hưu trí và tử tuất của doanh nghiệp có thể chỉ từ 7-10%, thay vì 14% như
hiện nay, doanh nghiệp sẽ được giảm đáng kể khoản phải nộp.
Tổng giám đốc một công ty giấy tại quận 1,
TP.HCM cũng cho rằng với mức đóng góp cho ngân sách như hiện nay, doanh nghiệp
VN rất khó cạnh tranh, đặc biệt trong bối cảnh hàng loạt hiệp định thương mại
tự do được ký kết, với thuế suất dành cho hàng nhập khẩu giảm mạnh. “Với việc
các khoản thu bắt buộc tăng cao khiến doanh nghiệp còn ngân sách đâu mà đổi mới
công nghệ, đầu tư mới sản phẩm để cạnh tranh, thậm chí để tồn tại cũng đã khó
rồi. Do đó, Nhà nước cần xem xét giảm bớt các khoản đóng góp của doanh nghiệp,
trước hết là phí...” - vị này đề nghị.
Theo ông Lê Khánh Lâm - phó tổng giám đốc
Công ty tư vấn thuế RSM DTL, với việc ký kết hàng loạt hiệp định tự do thương
mại, đặc biệt là TPP, VN đang đứng trước những cơ hội, tạo được sự quan tâm cho
nhà đầu tư.
Nếu tỉ lệ đóng góp của VN quá cao sẽ làm nản
lòng nhà đầu tư hoặc khiến họ do dự và thận trọng hơn trong những quyết định
đầu tư của mình. Do đó, theo ông Lâm, ngoài việc cắt giảm các loại phí, cơ quan
quản lý cũng cần có giải pháp kéo giảm tỉ lệ thuế/lợi nhuận của doanh nghiệp.
Chẳng hạn, theo ông Lâm, trong thời gian tới
cần tiếp tục giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, giảm tỉ lệ đóng góp bảo hiểm kể
cả về phía người lao động lẫn người sử dụng lao động, thay vì tăng tỉ lệ đóng
BHXH như lộ trình...
“Có như vậy, doanh nghiệp Việt mới có cơ hội
tồn tại và phát triển, chứ không phải liên tục thu hẹp và dần rơi vào tay các
nhà đầu tư ngoại như hiện nay” - ông Lâm nói.
*
Bà Nguyễn Minh Thảo (phó
ban môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý
kinh tế trung ương): Cần
dựa trên sức chịu đựng của người dân Việc đóng BHXH quá cao
cũng khiến cho chính người lao động có nguy cơ bị mất quyền lợi do doanh nghiệp
muốn trốn khoản này hoặc tìm mọi cách lách. Tại các nước có lương cao,
người lao động cũng muốn đóng BHXH nhiều để sau này lương hưu cao. Nhưng ở
VN, lương của phần lớn người lao động còn chưa đủ lo cho hiện tại, nên áp đặt
mức cao thì tâm lý không thích, thậm chí tránh là dễ hiểu. Đó là chưa kể công việc họ
cũng bấp bênh, làm công nhân khu công nghiệp lương thấp, khó ai làm đến già để
hưởng lương hưu. Vì vậy, các bộ ngành liên quan cần có nghiên cứu xem có thể
giảm phần đóng góp hay không. *
Ông Nguyễn Hoàng Hải (phó
chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính): Thuế phải để cho doanh
nghiệp “sống” được Trong khi mức đóng góp của
các doanh nghiệp FDI tại VN có thể thấp hơn con số 40% như báo cáo được WB
công bố, nhờ được hưởng các chính sách ưu đãi khi đầu tư vào VN, các doanh
nghiệp Việt lại có mức đóng góp thậm chí lớn hơn tỉ lệ công bố bởi nhiều khoản
phí không tên khác. Do đó, sức cạnh tranh của
doanh nghiệp Việt đã bị ảnh hưởng ngay tại sân nhà, chứ chưa nói đến ở “sân
khách” - nước ngoài, hay động lực đầu tư, mở rộng phát triển. Điều đáng nói là không những
không giảm, một số sắc thuế như thuế tài nguyên, thuế môi trường và cả khoản
đóng BHXH... lại có chiều hướng tăng lên trong những năm gần đây. Chỉ riêng với
thuế tài nguyên môi trường, tiếng là các doanh nghiệp khai thác tài nguyên phải
nộp nhưng các công ty này cung cấp đầu vào cho nền kinh tế nên gián tiếp khiến
giá bị đội lên, nền kinh tế bị ảnh hưởng. Ngoài ra, hàng loạt chi
phí khác cũng ảnh hưởng đến cả người dân lẫn doanh nghiệp. Đó là giá nhà đất ở
VN cao khiến chi phí thuê mặt bằng ở VN rất cao, lãi suất cho vay tại VN gấp
nhiều lần các nước, bản thân người lao động phải chi phí nhiều tiền cho thuê
nhà cũng khiến mức lương theo xu hướng tăng. Hiện tượng doanh nghiệp
“chết” hàng loạt trong những năm gần đây xuất phát từ nhiều nguyên nhân,
nhưng theo tôi, có một phần nguyên nhân từ thuế quá cao. Trong thực tế, nếu trả đủ
chi phí BHXH và y tế cho nhân viên, rất nhiều doanh nghiệp hiện không sống nổi
chứ chưa nói tồn tại hay phát triển. Do đó, nhiều doanh nghiệp nhỏ đã không
đóng bảo hiểm cho nhân viên. Đơn cử, một doanh nghiệp xây dựng có hàng ngàn
nhân công trên công trường nhưng nhân viên chính thức chỉ khoảng 300, còn lại
thuê bên ngoài bởi doanh nghiệp không thể sống được nếu đóng bảo hiểm cho
hàng ngàn lao động. Cũng do thuế quá cao, các doanh nghiệp đã tìm mọi cách để
trốn thuế, “cả làng” trốn thuế bởi anh nào không trốn thì phá sản ngay vì
không cạnh tranh nổi. Tất nhiên, việc trốn thuế
này còn do công tác quản lý thuế ở VN còn lỏng lẻo. Do đó, cần sắp xếp lại bộ
máy, tinh giảm công chức nhà nước để giảm chi phí cho bộ máy này, tiến tới giảm
thu cho doanh nghiệp. Có như vậy doanh nghiệp mới sống được, mới làm ăn đàng
hoàng được. C.V.KÌNH ghi |
C.V.KÌNH - TR.V.NGHI
-
A.HỒNG - TR.HÀ
Theo Tuổi trẻ
4,237