Tuy xuất thân từ thành phần xã hội khác
nhau, nhưng hai ông đều có nguyện vọng tha thiết là đem lại hòa bình cho nhân
loại và chính nguyện vọng này đã gắn kết hai ông lại với nhau và trở thành
những người đồng sáng lập Liên minh Nghị viện Thế giới - IPU.
Wiliam Randal Cremer (1828-1908)
|
Giải
quyết tất cả các tranh chấp quốc tế bằng trọng tàiWilliam Randal Cremer là nghị sĩ Đảng Tự
do trong Hạ Nghị viện Vương quốc Anh, người theo chủ nghĩa hòa bình và đi đầu
trong việc ủng hộ trọng tài quốc tế. Ông sinh ngày 18/3/1828 trong gia đình
thuộc tầng lớp lao động nghèo ở Hampshire, nước Anh. Lúc 15 tuổi, Randal Cremer
học nghề thợ mộc và đi làm thuê trong các nhà máy đóng tàu và tham gia phong
trào công đoàn. Ở tuổi 30, ông tham gia tổ chức các chiến dịch đấu tranh đòi
ngày làm việc 9 giờ và đã trở thành nhà lãnh đạo công đoàn thợ mộc toàn quốc và
là thành viên của Hội đồng Nghiệp đoàn London. Sau này, ông trở thành một trong
những đại diện đầu tiên của giai cấp công nhân trong Nghị viện và là một trong
những nhà lãnh đạo phong trào hòa bình quốc tế vào cuối thế kỷ thứ 19.
Cùng với các nhà lãnh đạo giai cấp công
nhân khác, Randal Cremer đã tham gia các chiến dịch vận động quốc tế để hỗ trợ
cuộc nội chiến Bắc Mỹ, chào đón Giuseppe Garibaldi, người anh hùng của
Risorgimento Italia đến nước Anh. Ngày 22/7/1863, Randal Cremer đã tham gia hội
nghị đại biểu công nhân các nước tổ chức ở Lodon để ủng hộ cuộc đấu tranh của
nhân dân Ba Lan và phản đối Chính phủ các nước châu Âu giúp đỡ Nga hoàng đàn áp
cuộc khởi nghĩa. Ngày 28/9/1864, các đại biểu công nhân Pháp và Anh tổ chức
cuộc họp ở Lodon để phản đối sự đàn áp cuộc khởi nghĩa ở Ba Lan (năm 1863) đã
quyết định thành lập tổ chức công nhân quốc tế với tên gọi Hội Liên hiệp Công
nhân Quốc tế (Quốc tế I), trong đó, Karl Marx và những người theo chủ nghĩa xã
hội ở châu Âu cũng tham gia. Randal Cremer được bầu làm Tổng thư ký của Hội vào
năm 1865, nhưng từ chức sau đó 2 năm.
Năm 1868, lần đầu tiên Randal Cremer ứng
cử vào Nghị viện với chương trình hành động: “Thành lập Hội đồng Trọng tài Quốc
tế để giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia, giải trừ quân bị và thiết lập kỷ
nguyên hòa bình”, nhưng không trúng cử.
Năm 1870, chiến tranh Pháp - Phổ bùng
nổ, Karl Marx đưa ra hai bản hiệu triệu kêu gọi công nhân Pháp - Phổ đoàn kết
chống chiến tranh. Ngày 21/7/1870, hai ngày sau khi chiến tranh Pháp - Phổ bùng
nổ, Cremer đã tham gia cuộc mít-tinh của những người lao động tổ chức tại
London để phản đối bất kỳ sự can thiệp nào của nước Anh trong cuộc xung đột
này. Ủy ban Hòa bình được thành lập và đã cử Randal Cremer làm Tổng thư ký. Đến
tháng 12/1870, Ủy ban này trở thành Hiệp hội Hòa Bình của những người lao động
(WPA) và ra tuyên bố: Ủng hộ việc giải quyết tất cả các tranh chấp quốc tế bằng
trọng tài và thành lập Tòa án Tối cao của các quốc gia cho mục đích đó. Với tư
cách là Tổng thư ký của WPA, Cremer đã trở thành nhà hoạt động hòa bình trong
suốt thời gian còn lại của cuộc đời mình. Năm 1888, Hiệp hội Hòa Bình của những
người lao động (WPA), đổi tên là Liên đoàn Trọng tài Quốc tế (IAL) và cơ sở của
những người ủng hộ IAL được mở rộng tới các đại diện từ các tầng lớp khác nhau
trong xã hội.
Từ năm 1885 đến năm 1895, Randal Cremer
được bầu làm nghị sĩ, ông đã làm sống lại ý tưởng về Hiệp ước Trọng tài với Hoa
Kỳ trong Nghị viện. Năm 1887, Randal Cremer vận động được 234 chữ ký của các
nghị sĩ, đạt một phần ba tổng số thành viên của Hạ viện để kiến nghị Tổng thống
và Quốc hội Hoa Kỳ ký Hiệp ước với Anh giải quyết tranh chấp giữa hai nước bằng
trọng tài. Sau đó ông đã dẫn đầu Đoàn nghị sĩ Anh tới Washington để trình bày bản
kiến nghị này với Tổng thống Grover Cleveland. Tuy không đạt được kết quả,
nhưng Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua các nghị quyết tương tự trong vài năm sau
đó.
Từ năm 1900, Randal Cremer được tái cử
vào Nghị viện và hoạt động cho đến khi qua đời ở tuổi 80, trút hơi thở cuối
cùng vào ngày 22/71908.
Frédéric Passy (1882-1912)
|
Hoà
bình quốc tế là mục tiêuGiáo sư Frédéric Passy là chính trị gia
và nhà kinh tế lý thuyết đã hiến dâng cả cuộc đời cho lý tưởng hòa bình. Ông
sinh ngày 20/5/1882 tại Paris trong một gia đình nổi tiếng về chính trị và khoa
học với người chú là Hippolyte Passy làm Bộ trưởng dưới thời vua Louis-Philippe
I và thời Napoléon III của nước Pháp. Frédéric Passy học ngành luật và làm cán
sự hành chính ở Hội đồng Nhà nước một thời gian, sau đó làm ký giả.
Vào lúc kết thúc cuộc vận động trên báo
Le Temps nhằm chống chiến tranh giữa Pháp và Phổ (1870-1871), ngày 21/5/1867,
ông lập ra Liên đoàn Quốc tế Hòa Bình (Ligue Internationale de la Paix) rồi Hội
Trọng tài giữa các dân tộc (Société d'arbitrage entre les Nations) năm 1870 (tiền
thân của Hội Quốc Liên và Tổ chức Liên Hợp Quốc sau này). Sau đó, ông thành lập
Liên minh Quốc tế vì Hòa bình (Union Internationale pour la paix) năm 1889, tạo
điều kiện dễ dàng cho sự xích lại gần nhau giữa Pháp và Anh. Frédéric Passy cho
rằng hòa bình là trạng thái tự nhiên của loài người. Hòa bình quốc tế là mục
tiêu, trọng tài là phương tiện giải quyết các tranh chấp trong chính trị quốc
tế và tự do thương mại. Một trong những nguyên nhân chính của chiến tranh và
hận thù quốc tế là sự hiểu lầm giữa các quốc gia.
Năm 1877, với những nỗ lực của mình,
Frédéric Passy được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học Đạo đức và Chính trị
(Académie des sciences morales et politiques). Năm 1881, ông được bầu vào Hạ
viện, tái cử năm 1885 và thất cử năm 1889. Trong thời gian hoạt động ở nghị
trường, nhằm ngăn ngừa chiến tranh, Frédéric Passy phản đối chính sách thuộc
địa của chính phủ, ông đưa ra dự thảo nghị quyết đề nghị giải trừ quân bị và
kêu gọi giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng trọng tài. Ông là người tán
thành chủ trương mậu dịch tự do, là tác giả của đạo luật về tai nạn lao động
công nghiệp, bảo vệ quyền lợi của công nhân và thợ thuyền, ủng hộ việc bãi bỏ
án tử hình. Ông cũng là người theo thuyết nam nữ bình quyền từ sớm.
Frédéric Passy là người đam mê ngành sư phạm
và không từ bỏ thiên hướng của mình, vẫn tiếp tục giảng dạy cho tới tuổi 81 và
đã viết nhiều tác phẩm. Ông trút hơi thở cuối cùng vào ngày 12/6/1912 ở tuổi 90
tại Neuilly-sur-Seine.
*
* *
Những tiến triển tình hình ở nước Anh
cuối Thế kỷ thứ 19 đã khuyến khích các nghị sĩ Pháp, đứng đầu là nhà hoạt động
hòa bình kỳ cựu Frédéric Passy có những hành động tương tự khởi đầu trong Hạ
viện về Hiệp ước Trọng tài Pháp - Mỹ. Randal Cremer ghi nhận sự nỗ lực của
Frédéric Passy và đã viết thư cho ông, đề nghị tổ chức cuộc họp giữa các nghị
sĩ Pháp và Anh.
Mùa hè năm 1888, Randal Cremer và
Frédéric Passy gặp nhau tại Paris để thảo luận về hợp tác liên Nghị viện nhằm
thúc đẩy hòa bình. Hai ông đã quyết định mời tất cả các nghị sĩ đã ký kiến nghị
gửi Tổng thống Grover Cleveland đến dự hội nghị ở Paris để thảo luận về Hiệp
ước Trọng tài Anh - Pháp và Anh - Mỹ.
Ngày 31/10/1888, cuộc họp đầu tiên diễn
ra giữa các nghị sĩ Anh và Pháp để thảo luận về các vấn đề trọng tài và hòa
bình. Đoàn Nghị sĩ Anh gồm 8 đại biểu do Randal Cremer dẫn đầu, Đoàn Nghị sĩ
Pháp gồm 25 đại biểu, trong đó có một thượng nghị sĩ do Frédéric Passy dẫn đầu.
Sau một ngày làm việc, Hội nghị đã thông qua kế hoạch triệu tập hội nghị tương
tự vào năm sau, thành phần mời gồm các nhà lập pháp từ các Nghị viện khác nhau
trên thế giới.
Ngày 29 và 30/6/1889, gần 100 đại biểu
nghị sĩ từ 9 nước: Anh, Pháp, Italia, Bỉ, Tây Ban Nha, Đan Mạch, Hungary, Hoa
Kỳ và Liberia họp tại khách sạn Continental ở Paris. Kết thúc hội nghị, các
nghị sĩ đã nhất trí quyết định đưa Hội nghị này thành một thể chế bền vững với
tên gọi là Hội nghị Liên Nghị viện về Trọng tài (Inter-Parliamentary Conference
for Arbitration - IPCA) và coi đây là quyết định thành lập tổ chức Liên Nghị
viện đầu tiên trên thế giới. Trọng tài đã trở thành chủ đề chính trong các cuộc
thảo luận và là nội dung của hầu hết các nghị quyết được thông qua. Đến năm
1899 thì IPCA chính thức đổi tên là Liên minh Liên Nghị viện
(Inter-Parliamentary Union - IPU), đánh dấu sự ra đời của Liên minh Nghị viện
thế giới. Frédéric Passy được bầu làm Chủ tịch và William Randal Cremer được
bầu làm Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký đầu tiên của IPU.
William Randal Cremer nói rằng: “Ở phía
trước chúng ta là sự nghiệp lớn lao. Là những người yêu chuộng hòa bình, chúng
ta không mơ tưởng hão huyền, tôi tin rằng chúng ta sẽ tạo nên những tiến bộ
tuyệt vời và đã đến gần mục tiêu hy vọng của chúng ta. Thế giới đã trải qua đêm
dài đau khổ, hàng triệu sinh linh đồng loại của chúng ta đã hy sinh vì chiến
tranh; máu của họ đã thấm đẫm mỗi đồng bằng và nhuộm mỗi đại dương. Nhưng, hãy
can đảm lên, hỡi các bạn, dũng cảm lên! Bóng tối là kết thúc, một ngày mới là
bình minh và tương lai là của chúng ta".
Với những hoạt động không mệt mỏi và
cống hiến xuất sắc trong phong trào hòa bình thế giới, William Randal Cremer và
Frédéric Passy là những người đầu tiên được nhận Giải thưởng Nobel Hòa Bình.
Hơn 125 năm sau khi IPU ra đời, tầm nhìn của các nhà sáng lập IPU về hòa bình
và an ninh bền vững vẫn còn nguyên giá trị và đúng đắn hơn bao giờ hết./.
Phạm Quốc Bảo
(Chuyên
gia Tiểu ban Thông tin, tuyên truyền Đại hội đồng IPU-132, nguyên Vụ trưởng Vụ
Đối ngoại Văn phòng Quốc hội, nguyên Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền CHXHCN Việt Nam
tại Cộng hòa Bulgaria, kiêm nhiệm Cộng hòa Macedonia)
Theo
Cổng Thông tin điện tử Chính phủ
3,576