Tại các hội nghị tổng kết công tác giám định tư pháp
mấy năm qua, chuyện nhân sự thiếu và yếu cơ sở vật chất thiếu thốn,
phương tiện lạc hậu, phương pháp giám định khác nhau, quy định chưa rõ…
luôn được chỉ ra là những nguyên nhân dẫn đến thực trạng hiệu quả công
việc chưa cao.
Theo đánh giá chung, tình trạng thiếu giám định viên
tư pháp xảy ra ở hầu hết các lĩnh vực, khiến các giám định viên phải làm
việc với cường độ rất cao.
Nhân sự vừa thiếu vừa yếu
Chẳng hạn ở một đô thị lớn như TP.HCM, trung bình mỗi
giám định viên của Phòng Kỹ thuật hình sự (Công an TP.HCM) phải thực
hiện hơn 800 vụ giám định/năm, mỗi giám định viên của Trung tâm Pháp y
TP.HCM phải giải quyết hơn 250 vụ giám định/năm. Trong đó, 85% giám định
viên tư pháp là kiêm nhiệm.
Người ít, lại thiếu người giỏi bởi thực tế rất ít
giám định viên được đào tạo bài bản. Người có kinh nghiệm thì lại sắp
nghỉ hưu nên không tận dụng được nguồn chất xám. Tuyển người mới vào lại
không dễ bởi chế độ thấp, thu nhập của nghề không cao. Đặc biệt, cơ sở
vật chất, trang thiết bị phục vụ giám định đều thiếu thốn. Các tổ chức
giám định và giám định viên tư pháp độc lập đều chưa có trụ sở, hầu hết
hoạt động trong trụ sở của các cơ quan chủ quản, phòng ốc chật hẹp,
không có nơi để bảo quản, lưu trữ hồ sơ, tư liệu.
Một bất cập khác cũng từng được Bộ Tư pháp chỉ ra là
việc giám định viên phân bổ chưa đều, phần lớn chỉ tập trung ở đô thị, ở
các tỉnh hiếm thấy giám định viên giỏi.

Khám giám định sức khỏe tại một trung tâm giám định y khoa. Ảnh: CTV
Nhiều đầu mối quản lý
Hiện nay, tổ chức giám định tư pháp công lập gồm Viện
Pháp y Quốc gia, Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực (Bộ Y tế), Viện Pháp
y quân đội, Phòng Giám định kỹ thuật hình sự (Bộ Quốc phòng), Trung tâm
Giám định pháp y thuộc Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an), Trung tâm
Pháp y cấp tỉnh, Phòng Kỹ thuật hình sự thuộc công an cấp tỉnh...
Các tổ chức này song song tồn tại nhưng không phân
biệt rõ về thẩm quyền, loại việc, địa giới hành chính... Trên thực tế,
vai trò của Bộ Tư pháp trong giám định tư pháp mờ nhạt do có ít quyền
hạn, trong khi các bộ, ngành liên quan lại chưa mặn mà phối hợp. Nhiều
ngành quản lý, mỗi ngành lại có các phương pháp giám định khác nhau.
Hoạt động giám định tư pháp theo kiểu mạnh ai nấy làm, không ai bảo được
ai đã dẫn đến tình trạng các kết luận giám định xung đột nhau, cơ quan
tố tụng không biết phải dựa vào đâu làm căn cứ xử lý.
Lý giải về việc “loạn” kết quả giám định tư pháp,
trong quá trình góp ý cho dự án Luật Giám định tư pháp trước đây, nhiều
chuyên gia cho rằng giám định pháp y là ngành khoa học đặc thù nên kết
luận khác nhau là dễ chấp nhận bởi còn tùy thuộc vào phương pháp giám
định, vào nhiều yếu tố khách quan (thời gian, mẫu vật…). Giám định viên
tự chịu trách nhiệm về kết luận của mình, còn việc xem xét tính đúng đắn
của kết luận giám định là quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan tố tụng.
Tuy nhiên, các lý giải này đã gặp nhiều phản đối bởi cái mà các cơ quan
tố tụng cần và phải nhờ đến nhà khoa học vẫn là một kết quả giám định
chuẩn xác, kịp thời chứ không phải mang tính “đánh đố”!
Ai giám định sau cùng?
Luật Giám định tư pháp đã được Quốc hội ban hành ngày
20-6-2012 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2013). Tuy nhiên, vẫn có
nhiều vấn đề mà luật đang còn bỏ ngỏ, tạo ra những băn khoăn cho người
làm công tác tư pháp.
Chẳng hạn có được sử dụng kết quả giám định tiền tố
tụng hay không? Thời hạn giám định ra sao, được giám định tối đa mấy lần
trong một vụ án, có điểm dừng hay không? Trách nhiệm của tổ chức giám
định, giám định viên như thế nào? Cơ chế bồi hoàn ra sao nếu giám định
viên đưa kết quả sai lệch?
Đặc biệt, luật chưa quy định cơ quan, tổ chức nào
chịu trách nhiệm giám định sau cùng, mang tính “chung thẩm” trong trường
hợp có nhiều kết quả giám định mâu thuẫn. Tức là một vụ việc vẫn có thể
bị giám định đi, giám định lại không có điểm dừng và cho ra các kết quả
xung đột, làm rối các cơ quan tố tụng.
Nhiều điểm chưa rõ Theo Luật Giám định
tư pháp, trong trường hợp có sự khác nhau giữa kết luận giám định lần
đầu và kết luận giám định lại về cùng một nội dung giám định thì việc
giám định lại lần thứ hai do người trưng cầu giám định quyết định và do
hội đồng giám định thực hiện. Trong trường hợp đặc biệt, viện trưởng
VKSND Tối cao, chánh án TAND Tối cao quyết định việc giám định lại sau
khi đã có kết luận của hội đồng giám định. Ngoài ra, nếu như khả năng
chuyên môn, điều kiện về trang thiết bị, phương tiện giám định của cá
nhân, tổ chức giám định tư pháp trong nước không đáp ứng được yêu cầu
giám định thì sẽ yêu cầu cá nhân, tổ chức nước ngoài thực hiện giám định
tư pháp. Vấn đề là ngay cả
trong trường hợp đặc biệt mà viện trưởng VKSND Tối cao, chánh án TAND
Tối cao quyết định việc giám định lại thì kết quả giám định lại này có
phải là kết quả sau cùng hay không, do tổ chức nào thực hiện; kết quả
giám định của cá nhân, tổ chức nước ngoài có mang tính “chung thẩm” hay
không... đều chưa rõ ràng. Phân cấp giám định viên Nên có sự phân cấp
giám định viên, cụ thể là sơ cấp, trung cấp… Những sự việc đơn giản sẽ
do các giám định viên sơ cấp phụ trách, còn những vụ việc phức tạp sẽ
giao cho những giám định viên trung cấp làm. Việc phân định như trên sẽ
rõ về trình độ chuyên môn, quyền lợi, trách nhiệm của những người làm
công tác giám định tư pháp. Thẩm phán PHẠM CÔNG HÙNG, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM Có cơ chế kiểm soát Lâu nay các cơ quan
tố tụng căn cứ vào kết luận giám định để xét xử nhưng các tổ chức giám
định, giám định viên làm gì, hoạt động ra sao thì ít ai biết, vấn đề
kiểm soát trong lĩnh vực giám định tư pháp hiện còn bỏ ngỏ. Chúng ta
buộc lòng phải tin tưởng vào kết luận của đơn vị giám định bằng niềm tin
nội tâm. Do vậy rất cần có cơ chế kiểm soát chất lượng giám định. ThS TRẦN VĂN BẢY, Trưởng phòng Bổ trợ tư pháp - Sở Tư pháp TP.HCM Tăng cường trách nhiệm Từ trước đến nay
chưa xảy ra trường hợp nào giám định viên tư pháp bị truy cứu trách
nhiệm vì đưa ra kết luận sai. Mỗi lần thấy kết quả chưa được khách quan
thì các cơ quan tố tụng tiến hành trưng cầu lại mà thôi. Do đó, việc đặt
nặng vấn đề trách nhiệm với giám định viên là cần thiết. Ngoài ra, cần
phải có trường chuyên đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ cho giám định viên
vì hiện nay chủ yếu là trưng dụng người của những ngành nghềchuyên ngành. Luật sư NGUYỄN THANH LƯƠNG, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre |
TIẾN HIỂU
Theo phapluattp.vn
3,354
HỎI ĐÁP PHÁP LUẬT LIÊN QUAN